عملکرد تیروئید، پاراتیروئید، گناد و سلول های بتای پانکراس پس از پیوند مغز استخوان با رژیم آماده‏سازی شیمی درمانی

مقدمه: طول عمر بسیاری از بیماران پس از bmt افزایش می یابد. پس از پیوند، نیاز به پیگیری‏های طبی از جمله بررسی عملکرد غدد درون‏ریز به لحاظ بهبود کیفیت زندگی این بیماران، احساس می‏شود. اختلالات متعدد اندوکرین به خصوص درپی رژیم‏های آماده‏سازی با پرتوتابی تمام بدن، در این بیماران گزارش شده است. همچنین در بیمارانی که تحت رژیم‏های آماده سازی با داروهای ستیوتوکسیک قرار می‏گیرند نیز این اختلالات مشاهده می‏شود. دیده شده که دوز داروهای شیمی درمانی برای آماده سازی پیوند در میزان و نوع بروز اختلالات هورمونی مؤثر است. مواد و روش ها: در این مطالعه 46 بیمار (12 زن و 34 مرد) در محدوده سنی 49 – 5/1 سال (میانگین سنی 1/15 سال) از نظر عملکرد تیروئید (t3، t4، ‍t3ru، fti، tsh، antig alb و anti-tpo ab)، پاراتیروئید (ca، p، alkp و pth)، گناد (lh، fsh،prl، تستوسترون، استرادیول، پروژسترون و semen analysis در چهار بیمار مرد متأهل) بررسی شدند. عملکرد سلول های بتای پانکراس در 12 بیمار مبتلا به تالاسمی ماژور به روش ogtt بررسی شد. تمامی این بررسی‏ها قبل از پیوند و 3، 6، 12 و 24 ماه پس از پیوند تکرار شد. یافته ها: مقایسه نتایج معاینات بالینی و اندازه‏گیری‏های بیوشیمیایی در هیچ یک از بیماران قبل و پس از پیوند، اختلالی را در عملکرد تیروئید و پاراتیروئید و متابولیسم کلسیم نشان نداد. در 11 بیمار مرد بالغ (5p5g) قبل و در فواصل 3 و 6 و 12 ماه پس از پیوند، کارکرد سلول های لیدیگ طبیعی بود ولی آسیب اپی‏تلیوم ژرمینال (آزواسپرمی یا اولیگواسپرمی) قبل و تا 12 ماه پس از پیوند دیده شد. سطح fsh سرم با آسیب اپی تلیوم ژرمینال رابطه‏ای نداشت. در پنج پسر که در مراحل اولیه بلوغ (2p2g یا 3p3g) در زمان bmt بودند، پیشرفت بلوغ در یک سال پس از پیوند طبیعی بود. در 4 زن بالغ مورد مطالعه (5b5p) درپی پیوند، هیپوگنادیسم اولیه ایجاد شد. در یک دختر 14 ساله که قبل از پیوند عادت ماهیانه‏ منظمی داشت تا 2 سال پس از پیوند نیز همچنان عادت ماهیانه‏اش منظم بود و در دختر دیگری که قبل از پیوند، نابالغ (p1b1) بود در یک سال پس از پیوند، افزایش lh و fsh (نارسایی تخمدان) مشاهده شد. کارکرد سلول های بتای پانکراس در بیماران تالاسمیک (با فریتین بالای 1000 قبل از پیوند) قبل و پس از پیوند طبیعی بود. نتیجه‏گیری: تا یک سال پس از پیوند مغز استخوان با رژیم آماده سازی شیمی‏درمانی (بدون پرتوتابی)، کارکرد تیروئید و پاراتیروئید تحت تأثیر واقع نشد، ولی این روش نارسایی تخمدان و آسیب سلول های ژرمینال بیضه را در پی داشت و بر سلول های لیدیگ تأثیری نداشت. پیوند مغز استخوان بر عملکرد سلول های بتای پانکراس اثری ندارد.